انسان‌ها به طور کلی دچار تنبلی هستند؛ بعضی بیشتر و بعضی کمتر از بقیه. به همین دلیل است که می‌خواهیم سفارش دادن غذا یا کارهای بانکی را با زدن یک دکمه انجام دهیم و ماشین‌ها را اختراع کردیم تا با صرف تلاش کمتر، کار بیشتری انجام دهیم. به هر حال چه کسی کار سخت برای رسیدن به اهدافش را به لم دادن و استراحت ترجیح می‌دهد؟ بشر تا اثرات کاری را بر بقای خود (چه مستقیم و چه غیرمستقیم) نبیند، بعید است برای انجام آن انگیزه پیدا کند. در این مطلب قصد داریم توضیح دهیم تنبلی و راه‌های درمان آن چیست و چگونه تنبلی را کنار بگذاریم. با ما همراه باشید.
تنبلی چیست؟
تنبلی عدم تمایل به صرف انرژی است. همچنین به معنای عدم تمایل به انجام وظیفه‌ای است که آن را دشوار یا ناخوشایند حس می‌کنیم.
احتمالاً تا‌به‌حال صدها بار شنیده‌اید که افراد به صورت ذاتی تنبل هستند. این موضوع تا حد زیادی صحیح است. اولین عکس‌العمل شما وقتی می‌شنوید یک نفر کار محول شده را انجام نمی‌دهد، چیزی شبیه این است: «چه آدم تنبلی!» به‌خصوص زمانی که دلیل دیگری برای انجام نشدن آن کار نمی‌یابید. میلیون‌ها نفر صبح از خواب بیدار شده و از تلاش روحی برای آماده‌شدن برای یک روز کاری طولانی بیزارند. در حقیقت اگر کار کردن برای بقا ضروری نبود، هیچ‌کس کار نمی‌کرد.
نگاهی به تنبلی از دیدگاه تکاملی
اکنون که توضیح دادیم تنبلی چیست در ادامه قصد داریم آن را از دیدگاه تکاملی بررسی کنیم. برای هزاران سال، رفتار بشر در درجه اول به وسیله پاداش و خوشنودی کنترل می‌شده. تمرکز ما به‌عنوان نژاد بشر برای مدتی طولانی بر روی بازگشت نتیجه فوری بوده است. نیاکان ما به‌طور پیوسته با جستجو برای غذا و محافظت در برابر درندگان، بقای خود را تضمین می‌کردند. بنابراین، با توجه به وضع موجود، بر روی اعمالی که نتیجه‌ی فوری می‌دادند تمرکز می‌کردند.
در بخش اعظم تاریخ تکامل ما، به‌ندرت زمانی برای برنامه‌ریزی درازمدت وجود داشته است. اما امروزه، به‌خصوص در کشورهای جهان اول، بقا به‌سادگی تضمین شده است. ما زمان زیادی برای تنبلی و بیکار بودن در اختیار داریم و بقای ما به هیچ وجه تهدید نمی‌شود. در مقابل، بین قبایل و جمعیت‌های بومی که سبک زندگی‌شان به انسان‌های نخستین متمرکز بر بقا نزدیک است، به‌سختی می‌توانید افرادی را بیابید که تنبلی می‌کنند. تنبلی تنها پس از پیشرفت‌های تکنولوژی در عرصه رفتار انسانی پدیدار شد و نه تنها بقا را ساده‌تر ساخت، بلکه به ما اجازه نوعی برنامه ریزی برای آینده دور را هم اعطا کرد.
وقتی یک خرس گریزلی در حال تعقیب شماست یا به طور دائم در حال جستجوی غذا هستید، نمی‌توانید برای آینده برنامه‌ریزی کنید. همچنین به دلیل اینکه ما برای تمرکز بر روی پاداش‌های آنی تکامل یافته‌ایم، هرگونه رفتاری که سوددهی فوری ندارد از نظرمان بیهوده تلقی می‌شود. این موضوع دلیل شایع بودن تنبلی در جوامع امروزی است و به نظر می‌رسد تنبلی با پیشرفت‌های تکنولوژی در ارتباط باشد.
رابطه‌ی اهداف با تنبلی چیست؟
برای هزاران سال، بشر برنامه‌های درازمدت طرح‌ریزی نمی‌کرد. برنامه‌ریزی‌های بلندمدت نسبتاً با پیشرفت‌های تکاملی اخیر ایجاد شده است. انسان نخستین بدنی عضلانی و ورزیده داشت، نه به این علت که رژیم ورزشی خاصی در باشگاه داشت، بلکه به این دلیل که مجبور به شکار و دفاع از خود در برابر درندگان و رقبا بود. مجبور بود دائماً سنگ‌های سنگین را جابه‌جا کند، از درختان بالا برود، بدود و حیوانات را برای غذا تعقیب کند.
چنین شرایطی به انسان نخستین اجازه‌ی تنبلی نمی‌داد. به محض اینکه بشر از بقای اولیه خود مطمئن شد، برای تجسم آینده و ساختن اهداف بلندمدت زمان پیدا کرد. به‌طور خلاصه، ما برای پاداش‌های فوری شکل‌گرفته‌ایم. پس چگونه می‌توان از انسان انتظار داشت تا برای دست یافتن به اهداف بلندمدتش صبر و تحمل به‌خرج دهد؟ این موضوع رنج‌آور است.
مکانیزم‌های روانی ما برای خشنودی آنی، بسیار دیرینه‌تر، عمیق‌تر و قوی‌تر از مکانیزم‌های ما برای خشنودی در آینده هستند. اینها به‌صراحت دلایلی برای تنبلی و بی‌انگیزگی افراد هستند. انگیزه داشتن برای پیگیری اهداف بلندمدت، غیرطبیعی به نظر می‌رسد.
از این زاویه، به سادگی می‌توان دریافت که چرا امروزه موضوعاتی مثل خودیاری و انگیزش رو به رشد هستند. سخنان انگیزشی و الهام‌بخش در شبکه‌های اجتماعی میلیون‌ها بار بازدید دارد. این موضوع، جنبه‌ی عدم داشتن انگیزه‌ی مداوم و تنبلی در بشر را آشکار می‌سازد. امروزه همه در زمینه انگیزه گرفتن نیازمند به نظر می‌رسند. انسان نخستین نیازی به این محرک نداشت، زیرا بقا برای وی به اندازه کافی محرک بود.
دلایل روانی تنبلی چیست؟
جدای از برنامه‌ریزی تکامل ما، تعدادی عوامل روانی نیز در تنبلی افراد نقش دارند. تمام اینها زمانی که در تلاش برای رسیدن به اهداف مهم و بلندمدت خود هستیم، موانع بیشتری برای ما ایجاد می‌کنند. در ادامه بررسی می‌کنیم دلایل روانی تنبلی چیست و پس از آن، پاسخ می‌دهیم چگونه تنبلی را کنار بگذاریم.
عدم علاقه
همه ما بر اساس شخصیت و تجارب زندگی، نیازهای متفاوتی داریم. زمانی که برای محقق کردن این نیازها فعالیت می‌کنیم، بی‌نهایت باانگیزه به‌نظر می‌رسیم؛ زیرا در تلاش برای پرکردن خلاهای ذهنی خود هستیم.
بهترین راه برای اطمینان از اینکه برای مدت طولانی در کاری استمرار خواهید داشت، مشتاق بودن به انجام آن است. در این صورت، حتی اگر تلاش بسیاری کرده باشید، دوباره انرژی خود را به‌دست می‌آورید. در نتیجه، تنبلی ممکن است تنها نشان‌دهنده عدم علاقه محض به یک کار خاص باشد.
نداشتن هدف
نداشتن هدف از دیگر دلایل تنبلی است. چیزهایی که برای ما باارزش هستند معنایی خاص برایمان دارند. به همین دلیل است که در درجه اول ما را به خود علاقه‌مند می‌کنند. چرا معنای خاصی را برای چیزهایی که به آنها علاقه داریم اختصاص می‌دهیم؟ به این دلیل که شکاف روانی مهمی را پر می‌کنند. اینکه آن شکاف چگونه شکل می‌گیرد خود داستانی دیگر است؛ اما این مثال را در نظر بگیرید:
شخصی مشتاقانه به دنبال ثروتمند شدن است. وی با سرمایه‌گذاری ثروتمند ملاقات دارد که داستان زندگی‌اش را از روزهای فقیر بودن تا ثروتمند شدن را برای او تعریف می‌کند. این شخص تحت‌تأثیر قرار گرفته و بیان می‌کند که علاقه‌مند و مشتاق سرمایه‌گذاری است. در ذهن او، علاقه‌مندی به سرمایه‌گذاری، راه رسیدن به ثروت است. حرکت از بی‌علاقگی در سرمایه‌گذاری به سمت علاقه‌مندی به آن، راهی برای بستن شکاف روانی بین او و الگویش است. این راهی برای اوست که به الگوی خودش تبدیل شود. و البته که این شخص به چیزی که شکاف روانی‌اش را پر نکند، علاقه‌مند نخواهد شد.
عدم خودباوری
خودباوری به‌معنای باور به توانایی‌های خود برای انجام کارهاست. عدم خودباوری به تنبلی منجر می‌شود. چون اگر شخص به این که می‌تواند کاری را به پایان برساند باور نداشته باشد، پس چرا از اول آن را شروع کند؟
هیچ‌کس نمی‌خواهد برای کارهایی انرژی صرف کند که می‌داند نمی‌تواند انجام دهد. خودباوری زمانی تقویت می‌شود که به‌طور پیوسته، وظایف به‌ظاهر دشوار را انجام می‌دهید. اگر پیش از این موفق به انجام این‌گونه کارها نشده بودید، نباید برای تنبلی سرزنش شوید. مغز شما مدرکی برای انجام‌پذیر بودن کارهای دشوار ندارد و به تنبلی روی می‌آورد. در هر صورت، اگر بر عدم خودباوری غلبه کنید، درخواهید یافت که تنبلی تقریباً در زندگی شما محو خواهد شد.
تنبلی و خودفریبی
مشکل این‌جاست: شما یک هدف برای محقق کردن دارید که تنها با برنامه‌ریزی و سخت‌کوشی می‌توانید به آن برسید. می‌دانید که باید پاداش‌های آنی را فراموش کنید. با وجود دانستن آن، باز هم می‌بینید برای انجام هر کاری بسیار تنبلی می‌کنید. علت چیست؟
گاهی اوقات تنبلی می‌تواند حقه‌ی نسبتاً هوشمندانهای از سوی ضمیر ناخودآگاه شما باشد تا از سلامتی روانی شما محافظت کند. اگر می‌خواهید به هدف بلندمدت مهمی برسید، اما بارها تلاش کرده و شکست خورده‌اید، شروع به احساس درماندگی و ناامیدی خواهید کرد. در نهایت تلاش بیشتری صورت نداده و تصور می‌کنید که تنبل هستید. در حقیقت، ضمیر ناخودآگاه شما به جای اینکه به شما اجازه دهد این حقیقت را بپذیرید که در راه رسیدن به هدفتان تسلیم شده‌اید، تلاش می‌کند شما را متقاعد کند که تنبل هستید.
گاهی اوقات به دلیل ترس از شکست ممکن است بهانه تنبل بودن را بیاورید در حالی که در حقیقت از تلاش برای انجام کار هراس دارید. اقرار به شکست یا ترس می‌تواند به عزت‌نفس شما صدمه بزند. صدمه خوردن عزت نفس شما و به‌هم خوردن تعادل روانی، آخرین چیزی است که ضمیر ناخودآگاه شما می‌خواهد. ساده‌تر است که بگویید کاری را به دلیل تنبلی انجام نداده‌اید تا اینکه اذعان کنید سخت‌تر تلاش نکرده‌اید، یا چون از شکست خوردن می‌ترسیدید تلاشی نکردید.
چگونه بر تنبلی غلبه کنیم؟
اکنون که توضیح دادیم دلایل تنبلی چیست بیایید به این سؤال بپردازیم: چگونه تنبلی را کنار بگذاریم؟ برای درمان و غلبه بر تنبلی نیاز به عادت پیگیری کردن اهداف بلندمدت دارید. سپس، نیاز است که اطمینان حاصل کنید اهدافتان با علایق و مقصودتان در یک جهت است. در نهایت هم باید مطمئن شوید که درگیر خودفریبی نیستید.
در رابطه با اهداف بلندمدت، اگر به اندازه کافی اراده ندارید و ممکن است تنبلی کنید، می‌توانید با بهره بردن از دفترچه برنامه‌ریزی، به آنها پایبند باشید. این موضوع می‌تواند شامل نزدیک‌تر ساختن هدف بلندمدت توسط تصویرسازی باشد؛ یا می‌توانید به مغزتان که گرسنه پاداش است، اجازه دهید که به پیشرفت‌های کوچک و تدریجی که در مسیر تحقق هدف بلندمدت خود ساخته‌اید، توجه کند.
هر کاری که می‌کنید، مهم‌ترین چیز این است که مطمئن شوید هدفتان به اندازه کافی برایتان اهمیت دارد. وقتی «چرایی» محکمی برای کاری که انجام می‌دهید دارید، در نهایت «چگونگی» آن را خواهید یافت. به یاد داشته باشید تنبلی اساساً رفتاری اجتنابی است. تمام کاری که می‌کنید برای اجتناب از درد است؛ خواه این درد فیزیکی باشد، خواه روحی.
راه‌های در مان تنبلی چیست؟
«راه درمان تنبلی چیست؟» جواب ممکن است آن‌طور که انتظار دارید واضح نباشد. با اینکه بعضی افراد ممکن است نسبت به دیگران برای تنبل بودن مستعدتر باشند، حتی افراد بسیار کارآمد نیز گاهی اوقات ممکن است انجام کارها را چالش‌برانگیز بیابند. اینها نکاتی چند برای کمک به شما هستند تا از شر تنبلی خلاص شده و راه‌های ویژه خود را برای بهره وری پیدا کنید. در ادامه بیان می‌کنیم راه‌های درمان تنبلی چیست .
۱. اهداف خود را قابل مدیریت کنید
از راه‌های درمان تنبلی می‌توان به تنظیم اهداف قابل مدیریت اشاره کرد. تنظیم اهداف غیرواقعی و برداشتن بار زیاد می‌تواند منجر به فرسودگی شود. اگرچه تشخیص بالینی دقیقی انجام نشده، اما علائم فرسودگی توسط متخصصین پزشکی شناسایی شده است. فرسودگی شغلی می‌تواند منجر به خستگی مفرط، از دست دادن علاقه و انگیزه و میل به فرار از پیگیری اهداف شود.
با تنظیم اهداف کوچک‌تر و قابل انجام‌تر که شما را به جایی که می‌خواهید می‌رساند، ازمستأصل شدن و تنبلی کردن اجتناب کنید.
۲. از خود انتظار عالی بودن نداشته باشید
کنار گذاشتن کمال‌گرایی، راهی برای درمان تنبلی است. کمال گرایی امروزه رو به افزایش است و آسیب‌های روانی زیادی در پی دارد. یک تحقیق که در سال ۲۰۱۶ انجام گرفته، افزایش کمال‌گرایی در طی این سال‌ها را نشان می‌دهد. محققان بیان کردند: «جوانان در حال حاضر با محیط‌های رقابتی و انتظارات غیرواقعی بیشتر و والدین مضطرب و کنترل‌گرتر نسبت به نسل‌های قبل مواجه هستند.»
این افزایش در ایدئال‌گرایی باعث شده افراد بیش از حد نسبت به خودشان و دیگران منتقد باشند. همچنین منجر به افزایش افسردگی و اضطراب شده است. تحقیق کوچک دیگری در خصوص دانشجویان نشان می‌دهد انتظار عالی بودن و سازگاری، با اجتناب مرتبط است و باعث می‌شود شما از مقابله با عوامل استرس‌زا پرهیز کنید.
۳. از خودگفتاری مثبت به جای منفی استفاده کنید
گفتگوی درونی منفی می‌تواند تلاش‌های شما برای انجام فعالیت‌ها را در هر جنبه از زندگی‌تان نقش بر آب کند. اینکه به خود بگویید تنبل هستید نوعی از خودگفتاری منفی به‌شمار می‌آید. برای درمان تنبلی می‌توانید صدای درونی منفی خود را با تمرین خودگفتاری مثبت متوقف کنید. به جای گفتن «هیچ راهی برای انجام این کار ندارم»، بگویید «همه توانم را برای انجامش به کار می‌گیرم».
۴. نقشه‌ای عملی طرح‌ریزی کنید
برنامه‌ریزی اینکه چطور کاری را انجام دهید می‌تواند انجام آن را ساده‌تر کند و احتمال تنبلی را کاهش دهد. درباره مقدار زمان، تلاش و دیگر عواملی که برای تحقق هدفتان نیاز است واقع‌بین باشید و یک نقشه عملی طراحی کنید. داشتن برنامه، مسیر حرکت و اعتماد به نفسی می‌دهد که حتی اگر در مسیر به مانعی برخورد کردید، شما را به ادامه دادن وادارد.
۵. از نقاط قوت خود استفاده کنید
یکی دیگر از راه‌های درمان تنبلی استفاده از نقاط قوت است. زمانی را برای فکر کردن به این نکته صرف کنید که وقتی اهداف خود را تنظیم می‌کنید یا برای برآمدن از پس یک وظیفه آماده می‌شوید چه نقاط قوتی دارید. سعی کنید آنها را در جنبه‌های مختلف وظیفه‌ی خود لحاظ کنید تا در انجام کارها به شما کمک کند. تحقیقات نشان داده تمرکز بر روی توانمندی‌ها، باعث افزایش بهره‌وری، احساسات مثبت و تعامل در کار می‌شود.
۶. دستاوردهای خود در مسیر را تشخیص دهید
تحسین خود برای انجام صحیح یک کار می‌تواند به شما برای ادامه مسیر انگیزه‌بخش باشد و از تنبلی جلوگیری کند. نوشتن همه دستاوردهای خود در هر کاری که انجام می‌دهید، چه در محل کار یا در منزل را جدی بگیرید. این روش راهی برای افزایش اعتماد به نفس و مثبت‌نگری شماست و به شما برای ادامه مسیر انرژی می‌بخشد.
۷. تقاضای کمک کنید
خیلی از افراد تصور می‌کنند درخواست کمک نشانه ضعف است. اما عدم تقاضای کمک می‌تواند باعث شکست شما شود. تحقیقی در سال ۲۰۱۸ نشان داد افرادی که از همکاران خود کمک نمی‌خواهند، بیشتر احتمال دارد از شغل خود ناراضی بوده و سطوح پایین‌تری از عملکرد شغلی داشته باشند. همچنین این افراد کمتر مورد تأیید کارفرمایان خود هستند. تقاضای کمک شانس شما را برای موفقیت افزایش داده و کمک می‌کند با افرادی که می‌توانند شما را تشویق کرده و به شما انگیزه ببخشند، بیشتر ارتباط برقرار کنید.
۸. عوامل حواس‌پرتی را محدود کنید
همه ما مشغولیت‌های مورد علاقه خود را داریم که وقتی حوصله انجام کاری را نداریم، به آنها می‌پردازیم؛ چه گشتن در فضای مجازی باشد و چه بازی با حیوانات خانگی. برای اینکه تنبلی را درمان کنید، باید راهی بیابید که این عوامل حواس پرتی کمتر در دسترس باشند. این مسئله می‌تواند یافتن جایی ساکت برای کار، مثل کتابخانه یا اتاقی خالی باشد، یا حتی پیدا کردن یک نرم‌افزار برای مسدود کردن سایت‌هایی که وقتی باید وظیفه‌ای را انجام دهید از روی عادت به سراغ آنها می‌روید.
۹. وظایف کسل‌کننده را جذاب کنید
ما اغلب از انجام کارهایی که خسته‌کننده و حوصله سربر هستند، اجتناب می‌کنیم. کارهای خانه همچون تمیز کردن آشپزخانه یا حمام هیچ‌وقت جذاب نبوده اما می‌توانید آنها را لذت‌بخش‌تر کنید. گوش دادن به موسیقی یا پادکست را امتحان کنید یا از نرم‌افزارهای سلامتی استفاده کنید تا ببینید هنگام انجام وظایف چقدر کالری سوزانده‌اید یا چند قدم برداشته‌اید. این کارها به شما کمک می‌کند تا بر تنبلی غلبه کنید.
۱۰. به خودتان پاداش دهید
وقتی کاری را به‌درستی انجام دهید خودش یک پاداش است؛ اما بعضی افراد با پاداش‌های خارجی تحریک می‌شوند. بر روی چیزی که از انجام کار به دست می‌آورید، تمرکز کنید. چیزهایی مانند نزدیک شدن به ارتقای شغلی یا پاداش به خود برای انجام دادن کاری به نحو عالی. برای تنبلی نکردن به خودتان پاداش دهید. می‌توانید پایان یک پروژه بزرگ را با تفریح شبانه یا دعوت دوستان برای مهمانی جشن بگیرید.
جمع‌بندی
همه‌ی ما به‌طور ذاتی تنبل هستیم؛ برخی کمتر و برخی بیشتر. از آنجا که بشر در زمان تکامل بیشتر روی پاداش‌های آنی تمرکز کرده و فرصتی برای تنبلی نداشته، امروزه با پیشرفت تکنولوژی زمان بیشتری را به تنبلی اختصاص می‌دهد و در به‌تأخیر انداختن پاداش‌ها برای دست‌یابی به نتیجه‌ی بلندمدت با مشکل مواجه است. در این مطلب به مفهوم تنبلی پرداختیم، تنبلی را از دیدگاه تکاملی بررسی کردیم، توضیح دادیم راه‌های درمان تنبلی چیست چگونه آن را کنار بگذاریم. امیدواریم مطالعه‌ی این مطلب برای شما مفید بوده باشد. نظرات خود را با ما به‌اشتراک بگذارید.
منبع:
psychmechanics.com
healthline.com
